„Naszym dzieciom potrzebne są róże i chleb. (…)
ale bardziej jeszcze niż chleb
potrzebne im jest twoje życzliwe spojrzenie,
uśmiech, głos, twoja myśl i obietnica.
Chciałyby odczuć, że znalazły w tobie i w klasie ten ton,
który nadaje sens i cel ich życiu.” (C. Freinet)
INNOWACYJNIE, CZYLI JAK?
W czasach ciągłych poszukiwań sposobów na dobrą edukację Szkoła Podstawowa nr 2 w Sierakowicach jest miejscem, gdzie dobre praktyki stosuje się w klasach freinetowskich. To m.in. one wpływają na wszechstronny rozwój dzieci. Dla naszej szkoły ważna jest jakość edukacji, dlatego otwiera się na innowacyjne rozwiązania. Jedną z takich innowacji jest program inspirowany naturalną pedagogiką Celestyna Freineta pt. „Edukacja wyobraźni”, którego jestem autorką. Od wielu lat praktykuję z uczniami pedagogikę freinetowską z dużym powodzeniem.
Dlaczego Freinet?
Już ponad 100 lat temu francuski pedagog wywodzący się z nurtu Nowego Wychowania, nauczyciel praktyk, opracował szereg nowatorskich pomysłów, technik pracy szkolnej, które są nadal aktualne.
„Wiadomo bowiem dobrze, że nie brakowało dotąd pięknych idei pedagogicznych, brakowało natomiast konkretnych technik i narzędzi działania. To właśnie przynosi nieustannie ruch freinetowski.” (A. Lewin) Koncepcja pedagogiczna Celestyna Freineta to odpowiedź na dobrą edukację uwzględniającą możliwości, zdolności i zainteresowania każdego dziecka.
Moja klasa jest przestrzenią, którą współtworzę z uczniami, gdzie jest miejsce na dyskusję, zadawanie pytań, argumentowanie, słuchanie siebie nawzajem. Podczas cotygodniowych narad klasowych, dzieci w demokratyczny sposób decydują o życiu klasy, bo „demokracji uczy się poprzez demokrację”(C. Freinet). Rozwiązujemy problemy w oparciu
o gazetkę wychowawczą, gdzie każdy ma prawo głosu, jest wysłuchany i traktowany z szacunkiem.
Na pierwszy plan w klasie freinetowskiej wysuwa się indywidualne podejście do dziecka. Przejawia się to w samodzielnym planowaniu pracy własnej ucznia, zdobywaniu różnorodnych sprawności, prezentowaniu referatów, swobodnej ekspresji, przede wszystkim ekspresji słownej wyrażanej przez swobodny tekst. Uczeń decyduje nad czym będzie pracował, kiedy, w jaki sposób i jakich środków będzie potrzebował. Przyjmuje odpowiedzialność za dotrzymanie podjętych zobowiązań. Dokonuje też samooceny swojej pracy, co już osiągnął,
z czym miał problemy, a nad czym musi popracować. Otrzymuje również informację zwrotną ode mnie, nauczyciela - wnikliwego obserwatora, „cienia”, towarzysza i partnera.
„Pozwólmy zakwitnąć młodym kwiatom, nawet jeśli czasem zmoczy je deszcz. Całą resztę otrzymacie w nadmiarze.” (C. Freinet)
Podstawą wszelkiej działalności poznawczej dzieci jest doświadczenie zdobywane po omacku, nurkowanie w obszar niewiedzy i samodzielne dochodzenie do wiedzy. Poznawanie świata nie polega bowiem wyłącznie na pracy z podręcznikiem, ale na eksplorowaniu naturalnego środowiska między innymi poprzez konkretne techniki freinetowskie, które opierają się na aktywności twórczej dziecka np. doświadczenia poszukujące. Również poprzez korespondencję międzyszkolną, dzięki której poznają środowisko społeczno-przyrodnicze swoich rówieśników z innego zakątka Polski czy Europy.
W klasie nie korzystamy z pakietów edukacyjnych. Dzieci same tworzą kompleksy zainteresowań (moduły), których podstawą jest treść wybranego swobodnego tekstu lub temat rozmowy podczas porannego kręgu. W ten sposób stają się autorami samodzielnie tworzonych „podręczników i zeszytów ćwiczeń”. Nabywają wiele kluczowych kompetencji takich jak: odpowiedzialność za uczenie się, myślenie krytyczne, przedsiębiorczość, kreatywność, myślenie projektowe, komunikacja. Uczniowie prowadzą też księgi życia (portfolio), gdzie dokumentują swoją aktywność, sukcesy, dokonania indywidualne i zespołowe.
„Bycie nauczycielem nie oznacza realizacji programu punkt po punkcie. Zajęcia to widowisko, teatr, w którym raz aktorem jest nauczyciel, a innym razem – dzieci. Wtedy nauczyciel siedzi na widowni, uważnie słucha i bije brawo.”(J. Białobrzeska)
„Do życia przygotowuje się przez życie.”(C. Freinet) Ta myśl doskonale wpisuje się w projekty, które realizuję z uczniami. Takim szczególnym projektem jest ogródek szkolny. To miejsce, które uczniowie stworzyli wspólnie z rodzicami, w którym z ogromną radością
i ciekawością hodują warzywa i kwiaty, prowadzą przyrodnicze obserwacje i najzwyczajniej
w świecie wykonują „ciężką” pracę.
Naturalne metody uczenia się, organizacja życia klasy oraz tworzenie przestrzeni do współpracy trzech podmiotów: uczeń, rodzic, nauczyciel, to filary funkcjonowania klasy freinetowskiej. Rodzice są obecni w klasie, czują potrzebę współdziałania, współdecydowania oraz mają możliwość śledzenia postępów dziecka podczas wspólnych aktywności. Niejednokrotnie występują w roli ekspertów, mistrzów czy doradców, organizując i prowadząc warsztaty, zajęcia, uroczystości, wycieczki.
Wartość tej innowacji zauważają nie tylko rodzice i uczniowie, ale również inni nauczyciele. W tym roku szkolnym od września funkcjonuje w naszej szkole kolejna klasa freinetowska, w której stosuje się wybrane techniki freinetowskie. Wychowawczynią tej klasy jest pani Hanna Leszczyńska. Uczniowie pani Hani już odnoszą swoje pierwsze sukcesy, aktywnie i twórczo poznając świat. Wystarczy „zaufać dzieciom, bo one są twórcami przyszłości”- jak mawiał Freinet.
Cieszę się, że na moim pedagogicznym szlaku „pojawił się” Freinet z całym dobrodziejstwem swojej filozofii, który powiedział, że „orły nie wchodzą na szczyty schodami.” Ja wybrałam już inną drogę i unikam schodów, podążając za moimi wychowankami. Ta droga pomogła mi poznać samą siebie. Zapraszam do współpracy nauczycieli, gotowych na zmiany, poszukujących nowych rozwiązań dla dobrej szkoły, dla przyszłości dzieci. Po inspiracje zapraszam do nas, do „Dwójki”, a także na stronę internetową www.freinet.pl oraz www.facebook.com/freinet.grupagdanska.
Joanna Antczak
nauczycielka z pasją w Szkole Podstawowej nr 2 w Sierakowicach
animatorka Polskiego Stowarzyszenia Animatorów Pedagogiki C. Freineta
wiceprzewodnicząca Krajowego Zespołu Koordynacyjnego PSAPCF
ambasadorka programu „Wiosna Edukacji”
